Aby samochód jeździł, jak należy, trzeba systematycznie kontrolować, wymieniać i uzupełniać płyny eksploatacyjne. Zaniedbania prowadzą do awarii, których skutki mogą drogo kosztować lub nie dać się odwrócić. Znajomość zasad wymiany olejów i innych płynów samochodowych jest podstawą sukcesu w utrzymaniu auta w optymalnej kondycji.
Przenosząc siły nacisku z pedału hamulca na okładziny hamulcowe jest płyn hamulcowy drugim po paliwie najważniejszym w aucie płynem. Bez niego niemożliwa byłaby praca układu hamulcowego. Obieg zamknięty, w którym krąży płyn hamulcowy, nagrzewa się do bardzo wysokich temperatur, dlatego dobry płyn musi odznaczać się wysoką temperaturą wrzenia: im wyższa, tym lepiej. Ponadto powinien wykazywać właściwości higroskopijne, czyli pochłaniać wilgoć. Im wszakże więcej wody pochłonie, tym bardziej zmienią się jego właściwości fizyczno–chemiczne, które wpływają na skuteczność hamowania.
Dlatego kontrola jakości płynu hamulcowego jest istotna dla bezpieczeństwa i zaleca się, by była przeprowadzana podczas przeglądu. Badanie stanu płynu hamulcowego polega na pomiarze jego temperatury wrzenia: im niższa, tym płyn jest mniej skuteczny. Orientacyjnie sugerowana częstotliwość jego wymiany to raz na rok. Wymaga ona dobrej oceny parametrów płynu i auta, więc w większości przypadków lepiej ją zlecić fachowcom w serwisie samochodowym.
Zabezpieczając silnik przed zatarciem jego ruchomych części olej silnikowy absorbuje zanieczyszczenia i jako smar zapewnia płynność pracy jednostki napędowej. Wymianę można przeprowadzić w serwisach samochodowych, w niektórych punktach nawet bezpłatną. Wskazana częstość wymiany oleju silnikowego to raz na ok. 20–30 tys. przejechanych kilometrów albo raz na rok. Oczywiście jest to jedynie wskazówka orientacyjna.
Dla każdego rodzaju samochodu zalecenie może być bowiem inne. Informacja o nim zamieszczona jest zwykle w instrukcji obsługi pojazdu. Na faktyczną potrzebę wymiany oleju silnikowego wpływa jednak również eksploatacja samochodu. Jeśli jeździsz dużo i szybko, należy częściej kontrolować sytuację. Również rodzaj stosowanego oleju może wpłynąć na konieczność jego wymiany. W sprzedaży istnieją na przykład oleje typu long life, na których można przejechać do 50 tys. kilometrów.
Aby płyn chłodniczy odpowiednio chronił auto, należy co najmniej raz na miesiąc sprawdzać, czy nie stracił swoich właściwości ― chłodzących nagrzewające się układy w samochodzie i przeciwkorozyjnych. Pod wpływem działania czynników fizycznych i upływu czasu płyn ten swoje właściwości traci, dlatego również jego wymiana jest istotna. Standardowo dokonuje się jej jednak znacznie rzadziej niż w odniesieniu do oleju silnikowego i płynu hamulcowego, bo — w zależności od marki samochodu i jego eksploatacji ― w okresie od dwóch do pięciu lat.
Zaniedbanie może narazić na spore koszty, związane z wymianą części samochodowych uszkodzonych na skutek braku właściwej ochrony: pompy wodnej, uszczelki głowicy czy też samej chłodnicy. Poświęcając artykuł tematyce płynów eksploatacyjnych, warto tylko wspomnieć, że termostat jako element systemu chłodniczego w samochodzie również należy wymieniać (na ogół po przejechaniu kilkudziesięciu tys. km). A jeśli nie chcesz przykrej niespodzianki z zamarzniętym olejem chłodniczym, zleć pomiar temperatury jego krzepnięcia przed nadejściem zimy.
Ostatnie miejsce na liście płynów w aucie kwalifikowanych do częstej wymiany przypada płynowi do spryskiwaczy. W jego przypadku wystarczy pamiętać o wymianie przed zimą na mrozoodporny. Latem natomiast wystarczy płyn zwykły albo nawet woda. Do płynów eksploatacyjnych należy też olej skrzyni biegów, nie bywa jednak konieczną częsta jego wymiana. Jego aplikacja jest bowiem w samochodzie częścią procesu produkcji. I jeśli masz szczelny system skrzyni biegów, powinien bezawaryjnie spełniać swoją funkcję.
W starszych modelach aut można się spotkać z tzw. hydraulicznym wspomaganiem kierownicy zamontowanym w miejscu popularnego dziś elektrycznego. Wspomaganie hydrauliczne, jak sama nazwa wskazuje, wiąże się z wykorzystaniem płynu układu wspomagania kierownicy, a rola tego płynu jest jedynie dodatkiem. Kontrolę jego ilości dobrze jest przeprowadzać systematycznie, a wymianę — co kilka lat.
Sprawdzenie poziomu płynów eksploatacyjnych wymaga umiejętności ich identyfikacji pod maską samochodu. Odblokuj pokrywę silnika; samochód, najlepiej już po dłuższym postoju, powinien znajdować się wtedy na podłożu względnie płaskim. Stań przed maską pojazdu. Po lewej stronie dostrzega się wskaźnik oleju silnikowego i jego wlew. Aby sprawdzić poziom oleju silnikowego, należy wyciągnąć wskaźnik, przetrzeć jego końcówkę szmatką, a potem ponownie wsunąć i wyciągnąć wskaźnik. Umieszczone są na nim oznaczenia minimalnego i maksymalnego poziomu oleju: jego poziom powinien mieścić się w tym przedziale w chwili sprawdzenia, a szacunkowo także po przebyciu samochodem planowanego dystansu. Tuż obok wlewu oleju silnikowego mieści się zbiornik płynu do spryskiwaczy. Zaglądając do silnika przez otwór lub włączając spryskiwacze sprawdzisz poziom płynu do spryskiwaczy. Teraz zlokalizuj zbiornik wyrównawczy z pojemnikiem na płyn chłodzący oraz płyn hamulcowy. Ten pierwszy znajduje się z przodu silnika, na prawo od zbiornika oleju silnikowego; ten drugi po prawej stronie silnika. Ilość płynu chłodzącego i ilość płynu hamulcowego można sprawdzić na podstawie oznaczeń wartości minimalnej oraz maksymalnej.
Podsumujmy: wyróżniamy olej silnikowy, płyn hamulcowy, płyn chłodniczy, płyn do spryskiwaczy, płyn układu wspomagania kierownicy i płyn w skrzyni biegów. Kontrola stanu wszystkich rodzajów płynów jest ważna i wobec czterech pierwszych spośród właśnie wymienionych możesz sprawdzić ich ilość samodzielnie. Podstawą bezpieczeństwa jest też jednak nabycie pewności co do poprawnej oceny jakości płynu, którą to dobrze jest zlecić fachowcom. Również w celu uniknięcia uszkodzeń elementów pojazdu lepiej jest zlecać samą wymianę płynów. Nie dotyczy to płynu do spryskiwaczy, którego poziom każdy jest w stanie sam uzupełniać.